İlk çağlarda Helenlerden çok önceleri Doğu Karadenizde otokton diye ifade edilen yerli halkların varlıklarından bahsedilir."
   Kavimler göçüyle birçok Türk kavminin Kuzey Karadenizden .ırta Avrupa'ya geçtikleri ve zamanla Balkanlardan Anadolu'ya "adar yayıldıkları bilinmektedir. Her ne kadar bu kavimlerin doğu Karadeniz'e gelip yerleştiklerini gösteren yazılı bir kaynak mevcut .ieğil ise de, günümüzde Doğu Karadeniz Bölgesinde yer alan bazı '. er isimlerinde bu Türk kavminin varlığı görülmektedir. Doğu Karadenizde. özellikle Avarlar, Sabirler, Bulgarlar. Macarlar. Peçenekler. Karluklar ve Kumanları çağrıştıran yer isimleri 'ldukça fazladır.

   (Yunancada "ç" sesi bulunmadığı için bu sesin yeri "z" sesi e yazılıp söylenen yer isimlerine "ç" sesi yerleştirildiği zaman ~ölgede ismin Yunanca olduğu farz edilen pek çok yerleşim -rninin Türkçe olduğu kendisinden ortaya çıkar.) Ör. Bkz. Mehmet 3ılgin "Doğu Karadeniz bölgesinin Etnik Tarihi üzerine" S.67-74¹²
1515 / 16'da Sürmene nahiyesine bağlı Zavli köyünde, 55 -ıneden dokuz Türk ismi taşıyan Kuman Türk'ü bulunmaktaydı.

   Yine aynı köyde, HOŞOĞLAN, Timurci, Şişman gibi aile .dları taşıyan Kumanlar bulunmaktaydı. 33
   XVII. Yüzyılda Trabzonda Ulaşım yazısında Necmettin uygün;
   "Trabzon Erzurum yolunun sahilden Kaymaklı menziline, :o(ıymaklı menzilinden Gölçayır menziline Gölçayır menzilinden HOŞOĞLAN ve HOŞOĞLAN'dan Karakaban'a varan yoldan ulaşrnaktaydı.

   Gölçayır'a bir ve Cevizliğe beş saat uzaklıktaki Hoşoğlan denilen yerde, gelip geçen yolCulara hizmet veren bir han ve bu konaklama yerini yukarıdan gözetleyen bir de gözetierne kulesi ile kale bulunmaktaydı.

   Hasan Umur 'un "Of Tarihi ve Vesikalar Ferrnanlar" adlı kitabında 15 i 5 yılına ait şu köylü isimlerine rastlamaktayız.
Bindazlı, Kökküş, Babayani, Belid, Süryan, ............... , Bali, ........ , iksir, ........ , HOŞ, Çürük.
Bu isimlere birçok isim ekleyebiliriz. Bunların hepsi Türkçe isimlerin bozulmuş, bazende bozulmamış şekilleridir.

    TRABZONUN FETHİNDE HOŞOĞLANLAR

   Yukarıdaki belgelerden HOŞOĞULLARI'nın bölgeye ilk gelip yerleşen Kuman Türklerin'den olduğu anlaşılmaktadır.
   Fatih Trabzorı'u fethetmek için Hoşoğlanların misafiri olmuş. ilk karargahı nı Hoşoğlanlar mevkiinde kurmuştur.
   Hoşoğlanlar Fatih Sultan Mehmet Harı'ı misafir etti. Misafir etmekle kalmayıp onunla beraber, belkide esaret Türklüğünün vermiş olduğu heyecanla emirsiz, Trabzon' a hucüm etmiş ve bu fetihte ilk şehidi vermişlerdir. Bu şehidin adı "Hoşoğlandır."

   Sanırım Trabzon tarihini yazan Şakir Şevkit'in elinde yeteri kadar belge olmadığı için Hoşoğlanların Trabzon 'un fethinde üstlendikleri rolü tam izah edememiştir. Yine de aydınlatıcı bilgilerinden istifade edeceğiz.

   Şakir Şevket'in Hoşoğlan hakkında anlattıklarını günümüz Türkçesinde sadeleştirerek kitabıma alıyorum;
   "Memleket halkının lisanındaki rivayet şöyle oluyor ki, Hitit'.

   Hazretleri ordu-yı hümayünlarıyla en evvel Hoşoğlan isimli yere inerek kral ile haberleşmeye, bil-ibtida(ilk olarak) kal'ada bulunar. zencir kırk topla kcsdirilirse kal' anın teslim olacağı cevabalınması üzerine, otuz dokuz top atılıp rrıezkür zercir kestirilemediğinden diğer bir mu'allcm (işibilen ) topçu tedarik olunmak üzere biraz beklediği sırada topçu başlarından birisi had be hod(kendi kendine) bir top atarak mezkür zinciri kesmiş ise de henuz zerıcirin kesildiği anlaşılmaksızın izinsiz top atmak töhmetiyle topçu bazı idam edilerek muahharan zerıcirin kesdirildiği tahakkuk edince bu adamı yazuklanup kal'a alındaktan sonra Hoşoğlan narnı ve Fatih-i Trabzon şerefiyle ortahisar Cami-i şerifi kurbünde (yakınında) defn edilmiştir.

  Vakı 'a, mürnaileyhin (HOŞOĞLAN)'ın kabrinde bir kelle asılmış ve başı yanındaki kuhada "Trabzon Fatihi'' diye yazılmış ise buna dair tarihlerde bir malümat yokdur. Şu kadar varki bir zat salif-üz-zikr (önce adı geçen) Hoşoğlan mevkiinde had be hod (kendi kendine) bazı ebniye (binalar) yaptırmış ve sonra taraf-ı pôdişahiderı idam edilüp muahharan günahsızlığı tahakkuk edince kendisine "HOŞOĞLAN" namı verilmiş ve mahall-i mezkür (adı geçen yer) buna nisbet edilmiş.

   Bana kalırsa bu zat ne zercire top atdığından ve ne de Fatih Hezretierinin imar-ı bil ad yolunda olan efkar-ı vatan perverüne.leri 'nin h ı lafı olarak öyle ebniye (binalar) yapdırılmasından dolayı idam edilüp Trabzon fethedildiğinden sonra kal' anın imaret cihetine açılan kapusu haricindeki mahallat ahalisinin (mahalle halkı) Zağaros Paşa ile bir müddet Paşa-yı müsarün ileyhin ismine mensub olduğu alıbar-ı terihiyeden (tarih haberlerinden) olmakla şu muharebe Trabzon içün yeniden bir harb suretine temessül eylemesinden dolayı her türlü fedakarlık icra olduğu sırada mümaileyh (Hoşoğlan) dahi ümera-yı askeriyeden olarak biz-zat muharebede bulunup kendisinin şehadetiyle itfa-yı naira-i isyan (isyan ateşinin sönmesi) müyesser olmuş olmaktadır.

-- HOŞOĞULLARI (HOŞ)

 -------------- Devamı - ÇAKALOĞLU ..... (Hoş)......