Derleyen / Ayhan HOŞ                   

	Eğridere'nin Manevi ve Kültürel Değerleri...
	This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.Bu mail adresi spam botlara karsi korumalidir, görebilmek için Javascript açik olmalidir

      Yard. Doç. Dr. M. Hanefi BOSTAN’ın “XV., XVI. Ve XVII. Yüzyıllarda Çaykara’da Nüfus ve Nüfus Hareketler"i” konulu bildirisinden;
      “…1486’da Çaykara sınırları dahilinde yaşayan Hıristiyan nüfusun %46’sı Paçanlı idi. Paçan bir Türk cemaatinin adıdır. Aynı tarihte Gorgora nam-ı diğer Paçan adlı köyde 4’ü hane ve 1’i de mücerret olmak üzere 5 nefer, Paçan adlı köyde de 1 nefer Hıristiyan’ın kendi isimleri yazıldıktan sonra “Karaman” diye tavsif edildikleri görülmektedir.

      Bugünkü Çaykara İlçesi Sınırları Dâhilinde Bulunan İskân Birimlerinin Ayrıntılı ve Tahmini Nüfusları (Yıllara Göre)
                                          Yıl 1486

                                          Yıl 1515

Yıl 1554 “Bölgenin tahmini nüfusu 1729 kişiden ibaretti. Bu nüfusun ancak % 4,62’si Müslüman’dı. Müslümanlar; Gorgora köyünde 5, Holaysa köyünde 10, Paçan köyünde 15, Yente köyünde 13, Haldızen köyünde 1, İpsil köyünde 1, Zeno köyünde 10, Aso köyünde 5, Aşağı Ogene köyünde 5 ve Yukarı Ogene köyünde de 15 kişi olarak ikamet etmekte idiler.”

Yıl 1583 “Nüfusun yoğun olarak yaşadığı köylerin başında sırasıyla Yente, Paçan nam-ı diğer Sero, Gorgora ve Holaysa köyleri gelmekteydi.”

                                                       Yıl 1681

      Hüseyin ALBAYRAK’ın “Çaykara Şairlerinden Bir Demet” konulu bildirisinden;

      “Ömer BAL (1916-1966)
      Ömer BAL, 1916 yılında Çaykara’ya bağlı Eğridere Köyü’nde doğdu. Yöresinde yapılan atışmalara katılmış, şiirler ve özellikle de destanlar söylemiştir. Kendisinden kalan destan ve atışmalar, oğlu Aşık Mustafa Bal tarafından ses kayıt bandına okunarak, Dr. Mustafa Duman’ın arşivine verilmiştir. Ömer Bal 1966 yılında ölmüştür.”

      “Aşık Mustafa BAL (1931-)
      Aşık Mustafa Bal, 1931 yılında Çaykara’nın Eğridere Köyü’nde doğdu. Öğrenim görmemiştir. Babası Ömer Bal da çevrede tanınmış bir türkücü-şair idi. 1947 yılından itibaren şiirler ve destanlar söylemeye, atışmalara katılmaya başlamıştır.”
      1953 yılında kısa dönem askerliğini yapan Mustafa Bal, 1969 yılında işçi olarak Hollanda’da 17 yıl çalıştıktan sonra malûlen emekli olup 1984 yılında Türkiye’ye döndü. Şiir ve destanları genellikle Trabzon ve Rize matbaalarında, bir kısmı da Tercüman Gazetesi’nin Avrupa baskısında yayımlanmıştır.

      Eserleri:
   Destan-Türkü Deryası, Samsun,1959
   Çaykaralı Aşık Mustafa Bal’ dan Seçmeler, İstanbul,1987
   Tek yaprak halinde çeşitli konularda destanlar (140 civarında)

      Ahmet Cemal NİYAZOĞLU’nun “Çaykara’nın Folklorik Yapısı” konulu bildirisinden;
      “… Çaykara’dan çok hafız ve kura çıkmıştır. … Eğridere’den Ğurna Hacı Hafız İbrahim ve Hacı Hafız Mehmet Yıldız, …”
      “… Çaykara’nın birçok köyünde özellikle Maraşlı, Uzungöl, Taşkıran, Ataköy, Yukarı Kumlu, Şahinkaya, Yeşilalan, Eğridere ve Akdoğan gibi köylerde Osmanlı devrinde inşa edilmiş Osmanlı Medrese binaları mevcuttur…”
      “… Atışmalar gelenek halinde, eskiden beri Çaykara’da hep yapılagelmiştir. Şimdi bu atışmalar eski renkliliğini ve canlılığını maalesef taşımamaktadır. Nerde o eski atışmacılar, söz ustaları? Mesela, … Eğridere’den Ağralioğlu Mustafa ŞEKER, …”
      “… Bundan 25-30 sene önceye kadar 700-800 hatta 1000 baş koyun besleyen aileler vardı… Bizim Eğridere Köyü’nden Ağıralioğlu Mustafa Efendinin, … büyük ve küçük sürüleri vardı….”

      Prof.Doç.Dr. Ali ÇELİK’in “Çaykara’da Atışma Geleneği, Atma Türkü ve Çaykaralı Ünlü Atma Türkücüler” konulu bildirisinden;

      “Mahnida Ahmet – Süleyman Ağralı
      Bin dokuz yüz kırklı yılların Eğridere Köyü ’nde büyük bir düğün kuruluyor. Ne çare ki gurbet yüzünden koskoca köyde türkücü bulunamıyor. Sorup soruşturuluyor, türkü söyleyebilecek bir Süleyman Ağralı var diyorlar, hemen haber salınıyor.

      Bundan sonrasını Süleyman Ağralı şöyle anlatıyor:
      Mahnida’nın düğüne geldiğini biliyorum zaten. Onunla tanışmam isteniyor. Ne haddime. Hem ağabeyimin arkadaşı, hem büyük türkücü. Gitmiyorum. Ardından birkaç haberci daha. Olmaz diyorum. Konuklar geceyi kuru peykeler üzerinde rahatsız bir biçimde geçiriyor. Sabahleyin tekrar haberci gelince mecbur kaldım, gittim. Seyir başladı. Karşısına almakla beni son derece yüceltiyordu. Onunla söylediğim ilk ve son türkülerdi bunlar:

   Mahnida Ahmet:   Yeni çıktuk sabaha
         Sağlık selamet ile
   Süleyman Ağralı:   Ne gelurdun buraya
         Bir yarım davet ile
   Mahnida:   Ne namaz ne de niyaz.
         Böyle cemaat ile
   Ağralı:   Git kıl kazalaruni
         Otuzar rekat ile
   Mahnida:   Süleyman türkülerun
         Hepsi itaat ile
   Ağralı:   Bana anlaturmisun
         Fetvayı ayet ile
   Mahnida:   Biz da rahatsuz kalduk
         Bir küçük kağet ile
   Ağralı:   Şimdi cezalandunuz
         Hakim kanaatiyle”

      “Mahnida Ahmet – Ağralı Mustafa;
      Dedemin bu en son türküleri 16 Şubat 1959 günü Şahinkaya Köyü’nde İsmail Özer’in düğününde söylenmişti. Atışmacılar Eğridere Köyü’ nden Ağralı Mustafa ile Şahinkaya Köyü’nden Mahnida Ahmet’ti. İki asker arkadaşı, iki köklü dost, dostça başlattıkları seyiri birbirine takılarak sürdürdüler ve sarılarak bitirdiler.

   Mahnida:   Gençluk elliden sonra
         Daha düşemez ele
         Elliden sonra insan
         Başlayacak amele
         Yıkıldun ey birader
         Haman endun temele
   Ağralı:   Ehbap kalma kusura
         Sanma altmıştan sonra
         Bakarım müstağmele 
   Mahnida:   Geluyur bana rüya
         Ey gidi fani dünya
         Mal kaluyur tembele
   Ağralı:   Nasıl kaldırmaz ica
         Yazma istemez hoca
         Lazım ona amele
         Altmışten sonra insan
         Bilmeyur Türkçe lisan
         Bilmez Kitap Arapça 
   Mahnida:   İnsan kendi kendine
         Söyleyecek adını
         Arama sağdan soldan
         Arkadaş imdadını
   Ağralı:   Şur’dan kim evlenurse
         Bulacak muradını 
   Mahnida:   Ey vah vah göremedum
         Peştemalun katını
   Ağralı:   Korkarum Ahmet kızlar
         Kesecek ıratuni 
   Mahnida:   Görmedum Gorgoras’un
         Eski beymuratini
   Ağralı:   Kim olur bana elçi
         Geçecek sıratini 
   Mahnida:   Şurlilar misafirun
         Kırarler suratini
   Ağralı:   Şurlilar sadık insan
         Bozmaz İslâm şartini 
   Mahnida:   Alişturayim sana
         Tamam İslâm şartini
   Ağralı:   Ahmet yanan camenun
         Sen aldın beratini 
   Mahnida:   Sen da hatip mi oldun?
         Gel al benden kartini
   Ağralı:   Ya eyle bana bir eş
         Yaptun saltanatini 
   Mahnida:   Malun açtan geberdi
         İlk senenun martini
   Ağralı:   Ahmet nasul unutmaz
         O eski inatini 
   Mahnida:   Ey kızlar hiç dinleman
         Gorgoras fesatini
   Ağralı:   Kızlar bana bakayur
         Açtiler kanatini 
   Mahnida:   Ey vah vah yeyur beni
         Kestiler halatini
   Ağralı:   Malez tuzsuz olmiştur
         Baktiler mi tadini? 
   Mahnida:   Yaşasun Sultan Hamit
         Yapti saltanatini
         Düğunun mübarekli
         Toplnadi hep ehbapluk
   Ağralı:   Hayde peştamal hayde
         Olmaz cinsumde puşluk
         Gülünti etti beni
         Ey gidi eski gençluk 
   Mahnida:   Olan ehtiyarladun
         Nedur habu sarhoşuk
   Ağralı:  Sevdaluk tarafindan
         Vardur gözümde hoşluk 
   Mahnida:   Şurlilar verdi sana
         Bu kadara serbeşluk
   Ağralı:  Dört etrafum erkektur 
         Nerden göreyim hoşluk 
   Mahnida:   Utan birader utan 
         Oldun yüzaltmışbeşluk
   Ağralı:  Peştamal ile bile
         Herhal olduk kardaşluk 
   Mahnida:   Ey eski delikanlı
         Ne şapka ne da başluk
         Yanaş kasaphaneye
         Oldun eyi bir leşluk 

      ”Prof.Dr.Nasrullah HACIMÜFTÜOĞLU’nun “Varda’da Halvete Giren Çaykara Uleması"
 konulu bildirisinden;

   “II-1323/1905 ve 1326/1908 HALVET LİSTELERİ
   e) Eğridere (Gorgoras)’den
   13) Sadoğlu Mustafa Efendi”

      Sadık ALBAYRAK’ın 1914 Yılında “Trabzon Medreseleri ve Çaykara’da İlmî Hayat” konulu bildirisinden;

      “OF MEDRESELERİ:
      63- Gorgoras Medresesi: 36 talebesi vardı.”
      İsmail Hakkı BAKKALOĞLU’nun “Çaykara Medreseleri, Müderrisler ve İcazetnameler” konulu bildirisinden;
      “Çaykara’da yetişmiş diğer âlimlerden birisi de Hacı Muahmmed Bahauddin Efendi’dir. … Kadahor, Zisino, Gorgoras (Eğridere) köylerinde müderrislik yaptıktan sonra, 40 yaşında iken Of kazası müftülüğüne intihap ve tayin edilmiştir.”

      Yard.Doç.Dr.Kemal YILDIZ’ın “1700 ve 1800’lü Yıllarda Çaykara’nın İlmî ve Kültürel Atmosferini Gösteren Bir Örnek” konulu bildirisinden;

      “Ben, eski ismi Gorgoras olan Eğridere Köyü’ndenim.”
      2 - AHMED B. MUSTAFA B. MUHAMMED B. MUSTAFA B. NUMAN
  … Eserin sonundaki istinsah kaydında şu bilgi mevcuttur: “Bu kitabın tahririni tamamlamak, 1153/1740 senesinde, Of kazası, Gorgoras karyesinde vaki olmuştur.”

       Ahmet Cemal NİYAZOĞLU’nun “Çaykara’nın Etnik Tarihi” konulu bildirisinden; 
  “… Rumca’yı bilip konuşmanın, Rumca bazı ağızları, deyim ve deyişleri bilip söylemenin, Trabzon, Of ve Çaykara bölgesinde bazı yer adlarının Yunanca olması ne millî kültürümüze bir zarar verir ne de kültür yapımızın sağlamlığına bir halel getirir. Bizim köy Eğridere’dir. Çaykara köyleri içinde Rumca’yı iyi konuşan köylerden biridir. Ancak bizim evde ve akrabalarımızın evlerinde Rumca konuşulmazdı.”

      6 - Çaykara’nın Manevi Değerleri;
      Şimdi Çaykara’nın manevi değerlerinden tanıdığım ve bu kısa zaman içinde tespit ettiğim kadarıyla önce vefat etmiş olanlarından başlayarak, sonra da hayatta olanlarının isimlerini sıralamaya çalışayım:
      Of ve Çaykara bölgesinin halkını Hıristiyanlıktan Müslümanlığa çeviren … Niyazoğlu Hacı İsmail Efendi, Hüseyin Efendi ve Mustafa Efendi (Eğridereli), … Ağırali Mustafa Efendi (Merhum Mahnida’nın atışma arkadaşı, dostu), Eğridere’den türkücü atışma ustası Korkuluk (aşık Mustafa Bal’ın babası), Ozan Mehmet Kılıç (Eğridere’den), … İsmail Müftüoğlu (Eğridere’den eski Adalet Bakanı), İsmail Kaymak (Eğridere’den, din bilgini), … Prof. Necati Ağıralioğlu (Eğridere’den, bilim adamı), …”

      Ali Rıza UZUNER’in “Çaykara Kökenli Devlet ve Siyaset Adamlarından Bir-Kaçı” konulu bildirisinden;

      “İsmail MÜFTÜOĞLU;
      1939 Of doğumlu, Çaykara’nın Eğridere Köyü’ndendir. Babası Yusuf. Çapa Öğretmen Okulu’nu bitirdikten sonra İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun oldu. Çeşitli yerlerde öğretmenlik yaptıktan sonra bir müddet serbest avukatlık yaptı. 4 üncü Dönem Sakarya Milletvekilliği de yapan İsmail MÜFTÜOĞLU Adalet Bakanı olarak da hizmet etti. İngilizce ve Yunanca biliyor. Evli ve üç çocuk babasıdır.”

      Mehmet KARA;
      1939 Çaykara doğumlu. Baba adı Hüseyin. Kara Harp Okulu’nu bitirerek Askeriyede P.K. Binbaşı olarak çalıştı. Trabzon Belediye Başkan Yardımcısı olarak da hizmet eden Mehmet KARA XVII. Dönem Trabzon Milletvekili seçildi. Evli ve dört çocuk babası.”

      Sempozyumda Bildiri Sunanların Özgeçmişleri:

      “7 - Ahmet Cemal NİYAZOĞLU;
      1944 yılında Çaykara İlçesinin Eğridere Köyü’ nde dünyaya geldi. İlk ve ortaöğrenimini Çaykara ve Trabzon’da tamamladı. Dört yıl medrese eğitimi görerek 1964’te icazet aldı. Daha sonra fark derslerini vererek İmam Hatip Lisesi’nden de diploma aldı.
      1963 yılında Diyanet İşleri Başkanlığının açmış olduğu sınavı kazanarak fahri vaizlik vesikası aldı. 1964-1966 yılları arasında vatanî vazifesini yaptı. 1967 yılında henüz 23 yaşında iken ilk eseri olan “Türkiye’nin Manevi Fethi”ni yazdı.
      1969 yılında Devlet Memurluğu Sınavı’na girdi. Sınavı kazanınca Çaykara Cumhuriyet Savcılığı kaleminde bir süre Zabıt Katiplği yaptı. 1971-1973 yılları arasında İzmir’de Hakiki Koç Otobüs İşletmesinde çalıştı. 1973-1980 yılları arasında Trabzon’da iki fabrika ile çeşitli özel şirketlerin muhasebelerini yürüttü. Bu yıllarda aktif siyasetle de uğraştı.
     1980 yılından itibaren merkezi İzmir’de olan Hakiki Koç Yurtiçi ve Uluslar arası otobüs işletmesinde sırasıyla İşletme Müdürlüğü ve Finans Müdürlüğü görevlerinde bulundu. Halen aynı şirkette Genel Koordinatörlük görevine devam etmektedir.
      1992 yılında girdiği Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde, iş hayatıyla birlikte sürdürdüğü yüksek öğrenimini 1996 yılında tamamladı. Halen aynı fakültede Yüksek Lisans düzeyinde bilimsel çalışmalarına devam etmektedir.
      İngilizce, Fransızca ve Arapça bilmekte olup çeşitli konularda yayınlanmış 12 eseri, birçok şiir ve makalesi bulunan Niyazoğlu evli ve  beş çocuk babasıdır.”

      “16 - Yard.Doç.Dr. Kemal YILDIZ;
      1963’te Trabzon Çaykara’da doğdu. İlkokulu Eğridere Köyü’ nde, Ortaokulu Çaykara İnönü Lisesi’nde okudu. 1982’de İzmit İmam Hatip Lisesi’nden mezun oldu. 1986’da Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesini bitirdi. 1989’da aynı Üniversitenin Sosyal Bilimler Enstitüsünde “İslâm Yargılama Hukukunda Bir İspat Vasıtası Olarak Şahitlik” isimli teziyle yüksek lisansını, 1996’da da “İslâm Hukukunda Kusura Dayanmayan Akit Dışı Sorumluluk” isimli teziyle doktorasını tamamladı. 1991’de Marmara Üniversitesinde araştırma görevlisi olarak başladığı memuriyet hayatına 1998 yılından itibaren KTÜ Rize İlâhiyat Fakültesinde devam etti. Halen KTÜ Rize İlahiyat Fakültesi Temel İslâm Bilimleri Bölümü’nde İslâm Hukuku Öğretim üyesi olarak görevine devam etmektedir. “Hanımların Özel Halleri” ismiyle yayınlanmış bir eserinin yanında Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisinin bazı maddelerini kaleme almış ve çeşitli dergilerde makaleleri yayınlanmıştır. Evli ve üç çocuk babasıdır.”

      Tekrar etmekte fayda görüyorum. Yukarıdaki bilgiler “Çaykara’nın Manevi ve Kültürel Değerleri Sempozyumu-1” adlı kitaptan alınmıştır.

      Sempozyuma ve kitabın basımına katkı yapan ve destek verenlere minnet ve şükranlarımı defaten ifade etmek vazifemizdir.

      Derleyen: Ayhan HOŞ
      Mart 2009, YOMRA
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------